Đức tin công giáo không trái nghịch với lý trí. Trái lại
nó kiếm tìm sự hiểu biết, nó được thao luyện với lý trí, nó suy tư, mời
gọi suy tư và nâng đỡ khoa học để mưu cầu thiện ích của con người.
Đức Thánh Cha Biển Đức XVI đã nói như trên với hơn 8.000 tín hữu và
du khách hành hương năm châu tham dự buổi tiếp kiến chung hàng tuần sáng
Thứ Tư 21-11-2012 trong đại thánh đường Phaolô VI.
Trong bài huấn dụ Đức Thánh Cha đã tiếp tục khai triển đề tài giáo lý
về đức tin. Ngài hy vọng Năm Đức Tin giúp mọi người tái khám phá ra
niềm vui của lòng tin, và tìm lại sự hăng say thông truyền các sự thật
đức tin cho tất cả mọi người. Các sự thật ấy diễn tả biến cố Thiên Chúa
gặp gỡ con người, một cuộc gặp gỡ cứu độ và giải thoát thực hiện các
khát vọng hòa bình, tình huynh đệ và tình yêu thương sâu thẳm nhất của
con người.
Đức tin đưa con người tới chỗ khám phá ra rằng cuộc gặp gỡ của con
người với Thiên Chúa trao ban giá trị, hoàn thiện và nâng cao những gì
là chân thiện mỹ hiện hữu nơi con người. Trong khi Thiên Chúa tự mạc
khải và để cho mình được hiểu biết, con người biết Thiên Chúa là ai, và
khi hiểu biết Thiên Chúa con người khám phá ra chính mình, khám phá ra
cội nguồn, vận mệnh, sự cao cả và phẩm giá cuộc sống của mình. Đức Thánh
Cha giải thích thêm về đức tin như sau:
Đức Tin cho phép một sự hiểu biết đích thật lôi cuốn toàn con người:
đó là một sự hiểu biết trao ban hương vị cho cuộc sống, một việc hưởng
nếm mới mẻ sự hiện hữu, một kiểu sống tươi vui trong thế giới. Đức tin
được diễn tả ra qua việc trao ban chính mình cho tha nhân, trong tình
huynh đệ khiến cho con người liên đới với nhau, có khả năng yêu thương,
chiến thắng sự cô đơn làm cho con người buồn sầu. Nhưng sự hiểu biết này
về Thiên Chúa qua đức tin không phải chỉ là trí tuệ mà sống động. Đó là
sự hiểu biết Thiên Chúa Tình Yêu, nhờ chính tình yêu của Người. Thế rồi
tình yêu của Thiên Chúa mở mắt và cho phép hiểu biết tất cả thực tại,
vượt quá các viễn tượng trang nghiêm nhất của chủ nghĩa cá nhân và
khuynh hướng chủ quan đánh lạc hướng các lương tâm. Vì thế sự hiểu biết
Thiên Chúa là kinh nghiệm đức tin và đồng thời bao gồm một lộ trình trí
thức và luân lý: được đánh động trong chiều sâu bởi sự hiện diện của
Thần Khí Đức Giêsu nơi chúng ta, chúng ta thắng vượt các chân trời của
sự ích kỷ và rộng mở cho các giá trị đích thật của cuộc sống.
Tiếp tục bài huấn dụ Đức Thánh Cha đã giải thích cái lý sự của niềm
tin nơi Thiên Chúa. Ngay từ đầu truyền thống công giáo đã khước từ
khuynh hướng duy tín, là ý muốn tin chống lại lý trí. "Tôi tin vì nó vô
lý" không phải công thức diễn tả đức tin công giáo. Thật ra Thiên Chúa
không vô lý, nếu có thì là mầu nhiệm. Và mầu nhiệm thì lại không phải là
vô lý, mà là sự quá đầy tràn ý nghĩa và sự thật. Nếu khi nhìn mầu
nhiệm, lý trí thấy tối đen, thì không phải vì trong mầu nhiệm không có
ánh sáng, mà bởi vì nó có quá nhiều ánh sáng. Cũng thế, khi mắt con
người hướng thẳng vào mặt trời để nhìn, thì chỉ thấy bóng tối; nhưng ai
nói rằng mặt trời không sáng? Đức tin cho phép nhìn "mặt trời" của Thiên
Chúa, bởi vì nó là sự tiếp nhận mạc khải của Người trong lịch sử và
nhận được tất cả ánh sáng mầu nhiệm của Thiên Chúa, bằng cách nhìn nhận
phép lạ vĩ đại: Thiên Chúa đã tới gần con người và tự hiến cho sự hiểu
biết của nó, bằng cách hạ mình xuống mức độ lý trí thụ tạo của nó (DV
13).
Đồng thời với ơn thánh của Người, Thiên Chúa soi sáng lý trí, mở nó
ra cho các chân trời mới, không thể đo lường được và vô tận. Vì thế đức
tin là một kích thích luôn luôn tìm kiếm, không bao giờ dừng lại và
không bao giờ yên nghỉ trong sự khám phá không cạn kiệt của sự thật và
thực tại. Thật là sai lầm thành kiến của vài tư tưởng gia hiện đại cho
rằng các tín điều đức tin ngăn chặn lý trí con người. Nhưng sự thật lại
trái ngược, như các bậc thầy của truyền thống công giáo đã chứng minh.
Thánh Agostino trước khi hoán cải đã tìm kiếm chân lý với biết bao âu
lo, qua mọi triết lý có sẵn, nhưng thấy tất cả đều không thể thỏa mãn.
Cuộc kiếm tìm vất vả của lý trí là một sư phạm ý nghĩa đối với thánh
nhân để gặp gỡ với Chân Lý của Chúa Kitô. Khi người nói "hiểu để tin,
tin để hiểu" (Discorso 43,9; PL 38,258) là như thể để kể lại kinh nghiệm
cuộc sống của người. Trước Mặc khải của Thiên Chúa, trí tuệ và đức tin
không xa lạ với nhau hay chống lại nhau, nhưng cả hai đều là các điều
kiện giúp hiểu biết ý nghĩa và tiếp nhận sứ điệp đích thật của nó và
tiến đến ngưỡng cửa của mầu nhiệm.
Cùng với biết bao nhiêu tác giả Kitô khác, thánh Agostino là chứng
nhân của một đức tin được tập tành với lý trí, suy tư và mời gọi suy tư.
Trong cùng chiều hướng ấy, thánh Anselmo sẽ nói rằng đức tin công giáo,
đức tin tìm kiếm sự hiểu biết, nơi trí tuệ là hành động nội tại cho
việc tin. Nhưng nhất là thánh Toma thành Aquino mới chính là người đối
chiếu với lý trí của các triết gia, bằng cách cho thấy từ việc tháp nhập
các nguyên lý và các sự thật đức tin kitô, phát sinh ra cho tư tưởng
con người biết bao nhiêu sức sinh động mới mẻ của lý trí.
Như vậy đức tin công giáo có lý lẽ và dưỡng nuôi tin tưởng cả nơi lý
trí của con người nữa. Trong Hiến chế tín lý Dei Filius Công Đồng Chung
Vatican I đã khẳng định rằng lý trí có thể hiểu biết sự hiện hữu của
Thiên Chúa một cách chắc chắn qua con đường của sự sáng tạo, trong khi
khả thể hiểu biết "một cách dễ dàng với sự chắc chắn tuyệt đối và không
lầm lẫm" các sự thật liên quan tới Thiên Chúa, dưới ánh sáng của ơn
thánh, (DS 3005) chỉ tùy thuộc đức tin mà thôi. Ngoài ra, sự hiểu biết
của đức tin không chống lại lý trí. Trong Thông điệp "Fides et Ratio"
Đức Chân phước Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tổng hợp như sau: "Lý trí của
con người không biến thành hư không cũng không bị mất gía trị, khi đồng ý
chấp nhận các nội dung đức tin; trong mọi trường hợp các nội dung đó
được đạt đến với sự lựa chọn tự do và có ý thức" (s. 43). Trong ước muốn
chân lý không thể cưỡng lại được chỉ có một tương quan hài hòa giữa đức
tin và lý trí là con đường đúng đắn dẫn đưa tới Thiên Chúa và sự thành
toàn chính mình mà thôi.
Giáo thuyết này có thể được nhận ra cách dễ dàng trong toàn Thánh
Kinh Tân Ước. Khi viết thư cho tín hữu giáo đoàn Côrintô thánh Phaolô
nói rằng: "Trong khi người Do thái đòi hỏi các dấu lạ và người Hy Lạp
tìm sự khôn ngoan, thì chúng tôi trái lại loan báo Chúa Kitô bị đóng
đanh là gương mù gương xấu đối với người Do thái, và sự điên dại đối với
dân ngoại" (1 Cr 1,22-23).
Thật thế, Thiên Chúa đã không cứu rỗi thế giới bằng một hành động
quyền năng, nhưng qua sự nhục nhã của Con duy nhất Người: theo các thước
đo của con người trần gian kiểu thực hiện bất thường của Thiên Chúa
trái nghịch với các đòi hỏi của sự khôn ngoan hy lạp. Nhưng thập giá của
Chúa Kitô có một lý do của nó, mà thánh Phaolô gọi là "lời của thập
giá" (1 Cr 1,18). Ở đây từ logos vừa ám chỉ lời nói vừa ám chỉ lý do, và
nếu nó ám chỉ lời nói, thì bởi vì nó diễn tả bằng từ điều lý trí suy
nghĩ. Như vậy, thánh Phaolô không trông thấy nơi Thập Giá một biến cố vô
lý, nhưng một hành động cứu rỗi có lý lẽ riêng của nó, có thể nhận ra
đưới ánh sáng đức tin. Đồng thời người tin tưởng nơi lý trí con người
tới độ kinh ngạc đối với sự kiện nhiều người, cho dù trông thấy vẻ đẹp
của các công trình do Thiên Chúa làm, mà vẫn cứng lòng không tin nơi
Chúa. Thánh Phaolô khuyên tín hữu Roma chiêm ngưỡng các công trình tạo
dựng để nhận ra quyền năng của Thiên Chúa (Rm 1,20). Còn thánh Phêrô
khích lệ tín hữu thờ lậy "Chúa Kitô trong trong tâm trí và luôn luôn sẵn
sàng trả lời cho những ai hỏi lý lẽ niềm hy vọng nơi họ" (1 Pr 3,15).
Đức Thánh Cha giải thích tương quan giữa khoa học và đức tin như sau:
Việc tìm tòi khoa học đưa tới sự hiểu biết sự thật luôn luôn mới mẻ
về con người và vũ trụ. Thiện ích đích thật của nhân loại, có thể đạt
tới trong đức tin mở rộng chân trời, trong đó con đường khám phá của nó
phải di chuyển. Do đó cần khuyến khích các nghiên cứu nhằm phục vụ sự
sống và tiêu diệt các bệnh tật. Các tìm tòi nhắm khám phá ra các bí mật
của hành tinh chúng ta và của vũ trụ cũng quan trọng, trong ý thức rằng
con người là tuyệt đỉnh của việc tạo dựng, không phải để khai thác thiên
nhiên một cách vô ý thức mà để canh giữ và khiến cho nó có thể ở được.
Như vậy đức tin không xung khắc với khoa học, trái lại cộng tác với
nó, bằng cách cống hiến các tiêu chuẩn nền tảng giúp thăng tiến thiện
ích của tất cả mọi người, và chỉ yêu cầu khoa học khước từ các thử
nghiệm trái nghịch với chương trình nguyên thủy của Thiên Chúa và gây ra
các hiệu qủa chống lại con người. Nếu khoa học là một đồng minh qúy báu
của đức tin giúp hiểu biết chương trình của Thiên Chúa trong vũ trụ,
thì đức tin cho phép tiến bộ khoa học luôn luôn hiện thực vì thiện ích
và sự thật về con người, bằng cách trung thành với chính dự án ấy. Đó là
lý do định đoạt để con người rộng mở cho đức tin, hiểu biết Thiên Chúa
và chương trình cứu độ nơi Đức Giêsu Kitô. Trong Tin Mừng khai mào một
thuyết nhân bản mới, một "văn phạm" đích thật của nhân bản và sự thật.
Đức Thánh Cha đã chào tín hữu bằng nhiều thứ tiếng khác nhau. Nhân
ngày 21 tháng 11, lễ Đức Mẹ dâng mình vào Đền Thánh, là Ngày của các nữ
tu dòng Kín, ngài đã bầy tỏ sự gần gũi với các chị và kêu gọi mọi người
hỗ trợ các chị trên bình diện vật chất cũng như tinh thần.
Sau cùng Đức Thánh Cha cất Kinh Lạy Cha và ban phép lành tòa thánh cho mọi người
Linh Tiến Khải
Nguồn: radiovaticana
Bạn được tự do bày tỏ quan điểm nhưng nghiêm cấm spam